Phyllis May Hughes, Lady (née Edisbury )

Man geni: Sir Ddinbych ?

Gwasanaeth: Penswyddog, pwyllgorwraig , Munitions, 1914 - 1918

Nodiadau: Deuai’r Arglwyddes Hughes o deulu yng ngogledd Cymru a phriododd Syr Thomas Hughes, gwleidydd yng Nghaerdydd. Yn ystod y Rhyfel roedd yn aelod o bwyllgor Corfflu Argyfwng y Menywod, Cymdeithas y Milwyr, y Llongwyr a’u Teuluoedd, Cymdeithas Nyrsio Ardal a sawl corff arall. Roedd hefyd yn Benswyddog Cantîn Arfau Rhyfel, Grangetown, Caerydd ac enillodd yr OBE am hyn yn 1918.

Cyfeirnod: WaW0330

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am lwyddiannau Phyllis Hughes ar ddiwedd adroddiad am ddyrchafu ei gŵr yn farchog. Glamorgan Gazette 7fed Ionawr 1916

Datganiad

Datganiad OBE yr Arglwyddes Hughes. The London Gazette, 7 Mehefin, 1918.

Annie Richards

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel, NEF Pembrey

Nodiadau: Roedd Annie yn dysgu sut i ddadgydosodi sieliau gan Mary Thomas [qv] pan ymgwympodd Mary a bu farw wedi hynny. Cyflwynodd dystiolaeth yn y cwest. Cyfeiriad Anne oedd The Girls Club, Heol Alexandra, Abertawe, hostel ar gyfer menywod oedd yn gweithio.

Cyfeirnod: WaW0300

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am gwest Mary Thomas. Cyflwynodd Annie Richards dystiolaeth.

Mary Elizabeth Thomas (née ?)

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn Ffatri Arfau Rhyfel, NEF Pembrey, 1917 - 1918

Marwolaeth: 1918/12/16, Ffatri Bowdwr Pen-bre , Pulmonary oedema / Oedema ysgyfeiniol

Nodiadau: Roedd Mary, 33 oed, wedi bod yn gweithio ym Mhen-bre am tua blwyddyn. Ar 16eg Rhagfyr roedd wrthi’n dangos proses – sut i ddadgydosod sieliau, i gydweithwraig. Yn sydyn ymgwympodd a bu farw yn fuan wedyn. Yn ôl ei gŵr roedd wedi dioddef pennau tost difrifol ers 12 mis, er ei bod yn iach pan adawsai i fynd i’r gwaith y bore hwnnw.

Cyfeirnod: WaW0299

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am y cwest i farwolaeth Mary Thomas, Llanelly Star 21ain Rhagfyr 1918.

Mabel Elsie Davies

Man geni: Fforest fach

Gwasanaeth: NEF Pembrey

Nodiadau: Merch hynaf Eliza [qv] a Huw Davies oedd Mabel. Roedd hi’n bedair ar ddeg oed pan fu farw ei thad, a dechreuodd weithio ym Mhen-bre. Pan ddarganfuwyd ei hoedran cafodd ei symud i weithio i’r cantîn.

Ffynonellau: People’s Collection Wales

Cyfeirnod: WaW0322

Mabel Elsie Davies

Ffotograff stiwdio o Mabel Davies. Perchennog Mrs Dorothy Jones.

Eliza Davies (née Belton)

Man geni: Norfolk

Gwasanaeth: Goruchwylwraig, Gwneud Arfau Rhyfel , NEF Pembrey

Nodiadau: Er ei bod yn wreiddiol o Norfolk, roedd Eliza yn gwasanaethu yn Llanfair-ym-Muallt pan gwrddodd â’i gŵr, Huw Davies a symudon nhw i Fforest Fach. By Huw farw yn 1916 a dechreuodd Eliza weithio ym Mhen-bre, a’i dyrchafu’n oruchwylwraig. Yn 1920 enillodd yr MoBE am ei dewrder a’i hunanbwyll yn tynnu ffiws yn llosgi o focs o gydrannau ac felly osgoi yr hyn a allasai fod yn ffrwydrad difrifol iawn. Roedd ei merch hynaf Mabel Elsie [qv] yn gweithio ym Mhen-bre hefyd.

Ffynonellau: Peoples Collection Wales

Cyfeirnod: WaW0321

Eliza Davies a'r teilu

Eliza Davies a’i theulu, llun a dynnwyd yn 1916 mae’n debyg pan oeddent yn dal i alaru colli Huw.

London Gazette

Datganiad am wobr MoBE Eliza Davies. London Gazette 7fed Gorffennaf 1920

Lythyr

Llythyr yn gwahodd Eliza Davies i dderbyn ei gwobr MoBE 23ain Medi 1920. Mrs Dorothy Jones 2018

Catherine Fraser

Man geni: Anhysbys

Gwasanaeth: Meddyg, NEF Pembrey / Pen-bre, June 1918 -

Nodiadau: Penodwyd Dr Catherine Fraser a fu cyn hynny yn swyddog meddygol cynorthwyol yn Bradford, yn swyddog meddygol Ffatri Ffrwydron Genedlaethol, Pen-bre ym Mehefin 1918.

Cyfeirnod: WaW0361

Adroddiad papur newydd

Erthygl yn cyfeirio at benodi Dr Fraser i weithio yn Ffatri Ffrwydron Pen-bre.

May McIndoe

Man geni: anhysbys

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn ffatri gwneud arfau rhyfel, NEF Pembrey / Pen-bre

Nodiadau: Daethpwyd â May McIndoe, 53 oed, gerbron y llys yn Awst 1918 am fod â thin wedi ei selio o faco yn ei meddiant i’w roi i ddyn. Gwrthodwyd yr achos, gan iddi gael ei dal yn mynd ag ef i’r ystafell fwyta, lle câi nwyddau o’r fath eu gadael. Roedd hyn o fewn y rheolau ynglŷn â deunyddiau ymfflamychol yn y ffatri gwneud arfau rhyfel.

Cyfeirnod: WaW0381

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am yr achos a fethodd yn erbyn May McIndoe. Cambrian Daily Leader 22ain Awst 1918

Nellie Prosser

Man geni: Govilon

Gwasanaeth: Prif oruchwylwraig, gweithwraig mewn ffatri arfau rhyfel, NFF Rotherwas

Nodiadau: Cyhuddwyd Nellie Prosser yn hydref 1919 o gael gafael ar £15.10s mewn tâl diweithdra yn anonest pan oedd hi yn gweithio fel morwyn i Mrs Solly-Flood [qv], gwraig adnabyddus yn y gymdeithas leol. Roedd wedi ei rhoi ar y clwt, gyda’r holl weithwyr eraill yn ffatri lenwi sieliau Rotherwas ar ddiwedd y rhyfel, ond wedi hawlio yng Nghyfnewidfa Waith y Fenni ei bod yn disgwyl i’r ffatri ailagor. Yn ôl Rheithor Gofilon, a oedd yn adnabod y teulu yn dda, roedd Nellie wedi ei dyrchafu’n brif oruchwylwraig y ffatri er ei bod yn dioddef o wenwyn TNT a ffitiau o’r herwydd. Roedd hefyd yn un o chwiorydd hŷn May Prosser [qv]. Dirwywyd Nellie Prosser i dalu £25, neu dri mis o lafur caled.

Cyfeirnod: WaW0382

Adroddiad papur newydd

Adroddiad o Lys Heddlu’r Fenni o achos yn erbyn Nellie Prosser. Abergavenny Chronicle 3ydd Hydref 1919.

Agnes Hughes (Dennis)

Man geni: Abercynon ?

Gwasanaeth: Athrawes, actifydd , No Conscription Fellowship

Nodiadau: Daeth Agnes Hughes a’i theulu yn ffrindiau â Keir Hardie, AS y Blaid Lafur Annibynnol dros Ferthyr Tydfil. Priododd ei brawd Emrys, a ddaeth yn AS ei hun yn ddiweddarach, ferch Hardie. Roedd y teulu’n heddychwyr, ac roedd Agnes yn aelod o’r No Conscription Fellowship. Ar ôl i Emrys gael ei arestio am fod yn Wrthwynebydd Cydwybodol cyhoeddodd hi adroddiad am ei brofiadau ym mhapur newydd y Pioneer. Roedd hi’n aelod blaenllaw o gangen leol y NCF a oedd yn grŵp cymdeithasol yn ogystal ag yn un gwleidyddol. Yn ddiweddarach priododd Hedley Dennis.

Cyfeirnod: WaW0239

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ymweliad Agnes Hughes â charchar Devizes (1)

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ymweliad Agnes Hughes â charchar Devizes (2)

Adroddiad papur newydd

rnAdroddiad am daith y NCF. rn

A M Davies

Man geni: Llanharan

Gwasanaeth: Nyrs, Not known / anhysbys, 1915 - 1918 ?

Nodiadau: Treuliodd Miss Davies, a oedd yn nyrs broffesiynol, 18 mis yn gynnar yn y rhyfel yn Ysbyty’r Arglwyddes Hadfield yn Wimereux, Ffrainc (yn ddiweddarach Ysbyty Rhif 5 y Groes Goch Brydeinig). Yna gweithiodd yn yr Ysbyty Gymreig yn Netley. Gwobrwywyd hi â’r Groes Goch Brydeinig yn Ionawr 1918.

Cyfeirnod: WaW0393

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am wobrwyo Nyrs A M Davies â’r Groes Goch Brydeinig. Glamorgan Gazette 18 Ionawr 1918