Ethel Hodgens

Man geni: Abertawe

Gwasanaeth: Nyrs, VAD, November 1914 – May 1919 / T

Nodiadau: Ar ôl gweithio am rai misoedd yn wirfoddolwraig ran-amser, bu Ethel yn gweithio am dâl mewn ysbytai milwrol: un flwyddyn yn Rhydychen, yna o Fai 1916 yn Camiers, Tréport a Rouen, yn Ffrainc. Bu’n gweithio tan fis Mehefin 1919, a soniwyd amdani mewn adroddiadau yn Ionawr 1918. Roedd hi’n 24 pan ymunodd â’r Groes Goch.

Cyfeirnod: WaW039

Cerdyn cofnod yr Groes Goch

Cerdyn Croes Goch ar gyfer Ethel Hodgens.

Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]

Cerdyn Croes Goch Ethel Hodgens, yn dangos sut y bu’n gwasanaethu yn Lloegr a Ffrainc [cefn].

Adroddiad papur newydd

Adroddiad byr am nodi enw Ethel Hodgens mewn adroddiadau. Cambria Daily Leader 5ed Ionawr 1918.

Marie Beckers

Man geni: Gwlad Belg

Gwasanaeth: Athrawes, ffoadures

Nodiadau: Roedd Marie Becker yn un o’r ffoaduriaid o Wlad Belg a letyai yn Nhreffynnon, ac ymddengys mai hi oedd llefarydd y grŵp. Adroddwyd am ei phenodi i ddysgu plant o Wlad Belg gyn Ysgol Sir Treffynnon yn y wasg Gymreig a Saesneg.

Cyfeirnod: WaW0399

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am benodiad Marie Becker yn Ysgol Sir Treffynnon. Flintshire Observer 21ain Ionawr 1915.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am benodiad Marie Becker yn Ysgol Sir Treffynnon. Y Brython Ionawr 21ain, 1915.

Lilian Eva Rees

Man geni: Caerdydd

Gwasanaeth: Chwaraewraig rygbi, gweithwraig mewn ffatri arfau rhyfel

Nodiadau: Chwaraeai Lilian rygbi dros Cardiff Ladies, gyda Maria Eley [qv] a chyd-weithwraig iddi mae’n debyg.

Ffynonellau: https://cardiffrugbymuseum.org/articles/earliest-photograph-women%E2%80%99s-team

Cyfeirnod: WaW0397

Lilian Eva Rees

Eistedd Lilian rhwng Maria Eley (rhes ganol yn eistedd ar y chwith) a’r Capten E Kitson (yn dal y bêl). Mae’n debygol i’r llun gael ei dynnu ar 15fed Rhagfyr 1917.

Adroddiad papur newydd

Hysbyseb am y gêm rhwng Newport Ladies a Cardiff Ladies, 15eg Rhagfyr 1917. Western Morning News.

Adroddiad papur newydd

Toriad yn rhoi sgôr y gêm a chwaraewyd ar Ragfyr 15fed 1917. Ffynhonnell anhysbys.

E Kitson

Man geni: Caerdydd

Gwasanaeth: Gweithwraig mewn ffatri gwneud arfau rhyfel a chwaraewraig rygbi

Nodiadau: E. Kitson oedd capten Cardiff Ladies. Roedd yn chwarae yn yr un tîm â Lilian Rees [qv] a Maria Eley [qv] ac yn cydweithio â hwy, mae’n debyg.

Ffynonellau: https://cardiffrugbymuseum.org/articles/earliest-photograph-women%E2%80%99s-team

Cyfeirnod: WaW0398

E Kitson

Mae E Kitson yn eistedd yng nghanol y llun yn dal y bêl.

Adroddiad papur newydd

Hysbyseb papur newydd am y gêm rhwng Newport Ladies a Cardiff Ladies, Rhagfyr 1917

Toriad o’r wasg

Toriad yn rhoi sgôr y gêm rhwng Newport Ladies a Cardiff Ladies, Rhagfyr 1917. Ffynhonnell anhysbys.

Fannie A Jones

Man geni: Ynys Môn

Gwasanaeth: Nyrs, VAD

Nodiadau: Mae cofnod VAD Fannie hytrach yn rhyfedd. Yn ô lei cherdyn (lle mae’r lythyren gyntaf wedi ei newid o F i E), ymunodd hi â’r VAD yn Ionawr 1916 a gweithiodd am un awr. Fodd bynnag y mae yn cofnodi hefyd iddi weithio yn Ysbyty Ryfel Fazackerley yn Lerpwl, ac mae’r North Wales Chronicle ar 23ain Mawrth 1917 yn nodi iddi ennill y Groes Goch Frenhinol

Cyfeirnod: WaW0403

Cerdyn cofnod yr Groes Goch

Cerdyn cofnod y Groes Goch ar gyfer Fannie Jones yn nodi’r newid o F i E.

Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]

‘Dim rhagor o wybodaeth’

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am gyflwyno’r Groes Goch Frenhinol i’r Fannie Jones. North Wales Chronicle 23ain Mawrth 1917

Sarah Annie Evans (later Kyght)

Man geni: Caerfyrddin

Gwasanaeth: Nyrs, TFNS, 1914 - 1919

Nodiadau: Gweithiai dau riant Annie, i Undeb Gwarcheidwaid Deddf y Tlodion ac yn 13 oed daeth hi’n ddisgybl-athrawes. Yn ddiweddarach hyfforddodd yn nyrs yn Ysbyty Frenhinol Bryste ac ymunodd â’r TFNS. Ar ddechrau’r rhyfel daeth Ysbyty Frenhinol Bryste yn Ysbyty Filwrol. Anfonwyd Annie i’r Aifft yn Hydref 1915, ac yna cafodd ei throsglwyddo i HMHS Braemar Castle yn Ebrill 1916, lle’r arhosodd nes iddi gael ei tharo gan ffrwydron ym Môr yr Aegean ar 23ain Tachwedd. Ni chollwyd bywydau, ond treuliodd beth amser yn y môr. Treuliodd weddill y rhyfel yn Ffrainc, lle dyrchafwyd hi’n Chwaer. Cafodd ei diswyddo o’r FNS gyda geirda clodwiw, yn 1919, a dychwelodd i Ysbyty Frenhinol Bryste – redden nhw wrth eu bodd ei chael yn ôl yno, meddid. Gadawodd nyrsio a’r TFNS pan briododd hi Bert Kyght yn 1923

Cyfeirnod: WaW0394

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ymadawiad Sarah am yr Aifft. Carmarthen Journal 29ain Hydref 1915.

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am yrfa Sarah, a gyhoeddwyd pan oedd hi adref ar ymweliad. Carmarthen Journal 29ain Tachwedd 1918.

Llythyr

Llythyr gan Sarah Annie Evans yn hawlio seren 1914-1915, a ysgrifennwyd yn 1920.

Ethel Vaughan Owen

Man geni: Llanidloes

Gwasanaeth: Nyrs, VAD

Nodiadau: Roedd Ethel yn ferch i feddyg ac ymunodd â’r VAD yn 1915. Yn ystod ei gwasanaeth cafodd ei hanfon i’r Llong Ysbyty Britannia ac i Ysbyty Valletta, Malta, lle trawyd hi’n ddifrifol wael â disentri. Gwellodd o hyn. Bu llawer fawr ohono. rn

Cyfeirnod: WaW0402

Cerdyn cofnod yr Groes Goch [cefn]

Cerdyn y Groes Goch ar gyfer Ethel Vaughan Owen, yn dangos ei gwasanaeth dramor.rn

Adroddiad am wobrwyo Ethel Vaughan Owen â rhesen y Groes Goch.

Cerdyn cofnod yr Groes Goch

Cerdyn y Groes Goch ar gyfer Ethel Vaughan Owen.

Alice M Bale

Gwasanaeth: Athrawes

Nodiadau: Alice Bale oedd prifathrawes gyntaf Adran y Babanod am ysgol Marlborough Road pan agorodd hi yn 1900. Ymddeolodd yn 1924. Yn 1918 cafodd ei hethol yn un o dri phennaeth yn aelodau o Lys Prifysgol Cymru.

Cyfeirnod: WaW0407

Adroddiad papur newydd

Adroddiad am ethol Alice Bale i Lys Prifysgol Cymru, Llangollen Advertsier 15 Mawrth 1918rn

Ysgol Marlborough Road

Darlun pensaer o Ysgol Newydd Marlborough Road. rnWestern Mail 12 Ionawr 1900

Sarah Jenkins

Man geni: Pwll y Glaw, Cwmafon

Gwasanaeth: Cogyddes , WAAC, 1918/01/15 – 1919/11/12

Nodiadau: Roedd Sarah yn 22 pan ymunodd â’r WAAC. Efallai iddi weithio rywdro yn y gwaith tunplat er bod ei chofnodion WAAC yn honni mai pobydd oedd hi. Treuliodd Sarah y rhan fwyaf o’i hamser yn Ddirpwy Gogydd, yna’n Gogydd, yn Shirehampton Remount Depot, Bryste. Roedd y Depo’n trin miloedd o geffylau ac asynnod. Cedwid pob anifail am bythefnos dair a’u profi am afiechydon. Y bwriad oedd cael yr anifail yn lan a ffit, yn barod i’r hyfforddi ac i wasanaethu. O’r 339,602 o geffylau ac asynnod a aeth trwy’r Depo, dim ond 13,811, ddaeth adre wedi’r rhyfel. Diolch i Bev Gulley.

Ffynonellau: National Archives

Cyfeirnod: WaW0405

Elsie Chamberlain (née Cooil)

Man geni: Lerpwl

Gwasanaeth: Athrawes, mam, gwleidydd lleol

Nodiadau: Symudodd Elsie gyda’i theulu o Lerpwl i Fangor pan oedd hi’n bump. Ar ôl gadael ysgol, bu’n athrawes mewn ysgolion lleol. Dweodd Charlotte Price White [qv], y swffragydd lleol adnabyddus, wrthi ‘ Mae gen ti’r ddawn i wneud gwaith cyhoeddus a dy ddyletswydd di yw gwasanaethu dinesyddion Bangor’ Gwasanaethodd ar nifer o bwyllgorau amser rhyfel, a sfaodd yn aflwyddiannus ar gyfer etholiadau treflo 1919, a dod yn gynhorydd o’r diwedd yn 1930. Ho oedd Maer benywadd cyntaf Bangor rhwng 1941 a 1943. Elsie oedd mam yr artist a’r awdud Brenda Chambelain a bu fawr yn 1972.

Ffynonellau: Jill Percy: Brenda Chamberlain, Artist and Writer (Parthian Books 2013)

Cyfeirnod: WaW0409

Elsie Chamberlain

Elsie Chamberlain yn Faer benywaidd cyntaf Bangor, 1941-3

Adroddiad papur newydd

Adroddiad o arddangosfa dai a drefnwyd gan gangen Bangor o Gyngor Cenedlaethol y Menywos, gan gynnwys Mrs Chamberlain. North Wales Chronicle 15 Awst 1919

Adroddiad papur newydd

Adroddiad o rheoliadau trefol Bangor. North Wales Chronicle 24 Hydref 1919